Wat zoogdieren ons hierbij kunnen leren en hoe het mensenbrein, naast dat het soms in de weg staat, ook kan helpen.
In bovenstaand filmpje zien we biologen in een helikopter die een ijsbeer achtervolgen. Het doel is om het dier te onderzoeken. Daarvoor moet de ijsbeer verdoofd worden m.b.v. een geweer. De achtervolging en het schieten zijn traumatisch voor hem. Wanneer de verdoving is uitgewerkt zien we hoe de ijsbeer reageert op deze heftige ervaring. Voor zijn overleving is het van belang dat de ijsbeer zich ontdoet van de teveel ontstane energie. Ook bij andere zoogdieren zie je dit mechanisme; een fysieke reactie om zich te ‘ontstressen’, bijvoorbeeld herten die met poten schudden of katten die zich van top tot teen wassen na een trauma. Een dier overleeft anders niet.
Hetzelfde mechanisme hebben wij als mens. Ook wij zijn gebaat bij (fysiek) ontladen. Echter; het bemoeien van onze neocortex staat dit soms in de weg. Gedachten en overtuigingen als ‘niet zeuren, gewoon doorgaan’ of `het valt allemaal wel mee’ maken dat we snel doen alsof er niets aan de hand is (geweest). Hiermee onderdrukken we de natuurlijke neiging om ons vroegtijdig van de spanning te ontdoen na een trauma of stressvolle situatie.
Wanneer staat onze neocortex in de weg?
Laatst maakten we een illustratief voorbeeld mee. Het was een zonnige nazomerdag. We waren na een klus op weg naar een lunch aan het strand. Een wat oudere man kwam links van ons aanfietsen. Mogelijk door onze vrolijke verschijning begon hij te slingeren, verloor zijn evenwicht en viel met zijn schouder voor onze voeten met fiets en al tegen een stoeprand aan. Alsof er niets gebeurd was, wilde hij opstaan en keek wat bozig naar zijn fiets. Iemand vroeg hoe het met hem ging en of het niet beter was eerst eens even bij te komen van de schrik. Terwijl hij trillend zei dat dit niet nodig was, trok hij hortend en stotend zijn fiets overeind en fietste verder…….. We halen onze eigen ervaringen met vallen in het openbaar voor de geest en wij kunnen ons voorstellen dat schaamte ervoor zorgt te doen alsof er niets aan de hand is. ‘Ik sta voor gek voor iedereen!’ Ons mensenbrein met gedachten en overtuigingen lijken in deze situatie iets minder effectief. We hopen dat de meneer zonder kleerscheuren op zijn plaats van bestemming is aangekomen en toch echt nog even flink ‘geschud’ heeft of het aan zijn partner heeft kunnen vertellen.
Hoe kan het mensenbrein helpen?
Een andere situatie is de volgende; een tijdje terug waren we te gast bij een team in een verpleeghuis. Tijdens de lock-down hebben zij het voor hun kiezen gehad; cliënten die besmet waren met het coronavirus en ook personeel. Toen alles in een iets rustiger vaarwater was gekomen, mochten wij van Groeneveld & van Diest hen een moment ondersteuning bieden in het verwerken van alle gebeurtenissen.
Het verhaal van één van de deelnemers viel op. We kwamen te spreken over wat maakte dat zij zelf door bleven gaan en volhielden. Naast verbondenheid die ze voelden met elkaar, had de genoemde deelneemster een voor haar effectief ritueel bedacht. Ze ging op haar fiets naar het werk. Wanneer ze terug naar huis ging, fietste ze een ‘om’ weg. En tijdens het fietsen kwamen er wat tranen, die ze lekker liet lopen. Als ze thuis aankwam, was ze iets lichter in haar hoofd en lijf. Een manier van schudden zoals de ijsberg doet in het filmpje.
Ervaringen delen en woorden geven aan emoties.
Tijdens de bijeenkomst hebben we ervaren hoe helpend het kan zijn om op een iets dieper niveau de verhalen te delen met elkaar. Natuurlijk spreken ze met elkaar tijdens een werkoverleg nog regelmatig over de droevige tijd die achter hen ligt. En het werd als helend ervaren om de tijd te nemen en ruimte te geven aan persoonlijke ervaringen. Het helpt om dit te doen met ervaren procesbegeleiders die oprecht benieuwd zijn, echt luisteren en gevoelens kunnen duiden en erkennen. Het is bekend uit onderzoek dat zodra er woorden worden gegeven aan een emotie de activiteit van de amygdalae (ons angstcentrum in de hersenen) afneemt. Verbinding en beweging stimuleren, woorden geven aan emoties zijn belangrijke interventies om je team positief te beïnvloeden op het laten verwerken van heftige en indrukwekkende gebeurtenissen.
Wat zou het fijn zijn als jouw team ook ruimte krijgt om met oprecht aanwezige begeleiders een indrukwekkende situatie te verwerken. Wil je meer informatie hierover? Neem dan contact met ons op. Dan kunnen we kijken hoe we jou en je team kunnen helpen.